Ko te iwi Māori me Ngā Pirihimana e ngunguru nei

Translate into English

Te ū ki te Tiriti o Waitangi

E whakanui ana te rōpū Pirihimana i te mana o te iwi Māori, o te tangata whenua. E tino ū ana hoki ngā Pirihimana ki ngā āhuatanga o te Tiriti o Waitangi, te pukapuka taketake o Aotearoa.

E toru ngā huarahi matua e whakatinana ai ngā Pirihimana i te Tiriti.

Upoko Tuatahi (Kāwanatanga)

  • Te whakapiki i ngā pūmanawa o te rōpū Pirihimana ki te whakatutuki i ngā take Māori, i runga anō i ngā here o te hoa Tiriti e ngākaunui ana, e piripono ana ki ōna whakaritenga.

Te Upoko Tuarua (Te Tino Rangatiratanga)

  • Te tuku wāhi ki ngā iwi kia whakatau take e pā ana ki te iwi Māori. Te whakawhanaunga me te tāngata whenua, e mahi tahi ai te rōpū Pirihimana me te iwi ki te whakaheke i ngā hara, me te takakino tangata i waenga i ngā hapori Māori.

Te Upoko Tuatoru (Te Ōritetanga)

  • Te whakawātea i te ara mō te Māori kia tika te whakawā, kia ōrite tonu te noho i mua i te ture.

Te whakapai i ā mātou Tuku Ratonga mā te tipu o te matatau o ō tātou tangata ki te ahurea

He tōpūtanga kanorau, he tōpūtanga kākano maha a Ngā Pirihimana o Aotearoa. E pai ai te tuku i ngā ratonga pirihimana tika, e tiro whānui ana Ngā Pirihimana ki ngā momo ara e piki ake ai ngā pūkenga mōhiotanga o ō mātou tangata mā ngā tini wheakoranga, taiao ako anō hoki.

E tutuki ai tēnei, me tuku whakangungu mō Te Ao Māori, te Tikanga, Te Reo Māori, Te Tiriti o Waitangi, Te Whakaputanga o te Rangatiratanga o Niu Tīreni me te tipu i te mōhiotanga kākanorua, pūkenga me te whakaāhuru i ngā kaimahi i a rātou e whai wāhi ana ki ō mātou hapori.”

Te whai wāhi o te iwi Māori ki ngā kawenga mahi pirihimana ā-ahurea

Te Tira Kaupapa Māori

He rōpū tā te Kōmihana o Ngā Pirihimana, he kaumātua, ka hui tahi ki te wānanga i ngā raru e whai tikanga ana, e māharahara ana ki a rātou.

E mōhio whānuitia ana tēnei rōpū, arā, ko Te Rōpū Aronga Māori a te Kōmihana, ā, inā noa atu ngā momo mema e tū ana hei māngai mō tō mātou hapori Māori.

He mea ārahi e tēnei rōpū ngā rautaki pirihimana e ai ki te Māori, ā, ka tukuna he kupu āwhina mō ngā raru o nāianei e ai ki ngā whānau, ngā hapū, ngā hapori, me ngā iwi, ā, ka whakakaha ake i te taiao kōrerorero me te hononga i waenganui i te iwi Māori me Ngā Pirihimana anō hoki.

I āwhina Te Rōpū Aronga Māori i Ngā Pirihimana kia whakawhanakehia, kia hanga tauruatia Te Huringa O Te Tai. Ko tā te mahi a te rōpū, he mana whakahaere me te tautoko i te whatinanatanga o te rautaki.

Ehara i te mea ka whai mōhiotanga noa tēnei rōpū ki ngā hononga motuhake i waenganui i te iwi Māori me tētahi kamupene Karauna, ka noho hoki hei takawaenga i Ngā Pirihimana me ngā wawata o te iwi Māori.

Ko ngā mema o Te Rōpū Aronga Māori, ko:

  • Arihia Stirling
  • Dame Iritana Tawhiwhirangi
  • Selwyn Parata
  • Paora Stanley
  • Rahui Papa
  • Bishop Kitohi Pikaahu
  • Dr Ihakara Puketapu
  • Ta Mark Solomon
  • Lisa Tumahai
  • Dame Naida Glavish
  • Harry Mikaere and
  • Harry Burkhardt
  • Shane Graham
  • Michelle McDonald
  • Howie Tamati
  • Rikirangi Gage
  • Ngahiwi Tomoana
  • Pru Kapua
  • Monty Morrison
  • Helmut Modlik
  • Kura Moeahu

Ngā Poari Māori Tohutohu ā-Rohe

Kei ia takiwā tāna Poari Māori Tohutohu ā-Rohe, kei roto nei ngā kanohi o ngā iwi o te rohe. Hei āwhina ngā Poari i ngā kaihautū pirihimana, mō ngā rautaki me ngā take e tika ana i tō rātou takiwā.

Te Kaupapa Wātene Māori

Ko te kaupapa o Ngā Wātene Māori he kawenga ngātahi i waenga i te Puni Kōkiri me te Rōpū Pirihimana. Ka whakarite whakangungu tautoko hoki te kaupapa nei mā ngā wātene Māori, e piki ake nei te tokomaha, i Aotearoa.

Ka whai wāhi ngā wātene Māori ki te huhua o ngā mahi pēnei i:

  • te pēhi i te hīanga me te whakamārie i ngā raruraru
  • te tiaki i te rangatahi
  • te whakahaumaru i ngā hui nunui, i ngā wāhi tūmatanui, te hīkoi i te tiriti
  • te hīkoi haere i waenga i te tangata i ngā pāparakāuta
  • ngā toronga tangata i ngā hōhipera
  • Te tae ā-tinana ki ngā kōti me te tautoko anō hoki.

Ki te hiahia koe kia uru koe ki ngā wātene, peka atu ki te pae tukutuku o Te Puni Kōkiri ki te kimi i tō kaiwhakarite wātene Māori ā-rohe.

Ngā whāinga wāhi ki te rangahau

E hiahia ana ngā Pirihimana o Aotearoa ki te mahi tahi me te hunga e hiahia ana ki te kawe rangahau mō ngā kaupapa kei roto nei te Māori mō (engari kāore e herea ana ki ēnei anake):

  • ngā hōtaka whai hua mō ētahi momo hara motuhake (inā koa, te whānako taonga i ngā toa)
  • te kimi kaimahi, te pupuri me te whakatairanga i te hunga Māori i roto i te rōpū Pirihimana
  • te noho mai o ngā momo iwi maha i waenga i te pūnaha whakawā hara
  • te noho whanaunga o te iwi Māori me ngā Pirihimana
  • te whakamārama i ngā tauira mō te takakino tangata me ngā hara i waenga i te Māori
  • te hora ratonga ki ngā tāngata Māori i tūkinotia, ki te hunga Māori hoki i hara
  • te whāinga hua o ngā kōkiri hei kaupare i te takakino me te hara i waenga i te iwi Māori.

Mō ētahi atu kōrero tirohia ngā whakaritenga tono rangahau Pirihimana o Aotearoa.

For more information about research with Police:
P (04) 474 9465 |  E research@police.govt.nz