1990 - Apareihana Aramoana

Translate into English


Apareihana Kākāriki, te kōhurutanga o Pirihimana Pouaromātai Duncan Taylor, Rongotea, te 5 o Hūrae 2002

Te Rīpeka o Hōri
SG5024 Pouwhakataki Stewart Guthrie (murimate)

Te Mētara o Hōri
Kirirarau Eva Helen Dickson

Te Mētara Tohu Toa o te Kuini
DH8771 Pirihimana Don Harvey

Te Mētara Tohu Toa o te Kuini
5585 Pouaromātai Paul Knox

Te Mētara Tohu Toa o te Kuini
TV8041 Pirihimana Terry Van Turnhout

Te Mētara Tohu Toa o te Kuini
DW5699 Pirihimana Matua David Weir

Te Mētara Tohu Toa o te Kuini
Kirirarau Victor Crimp (murimate)

Te Kupu Monoa Tohu Māia o te Kuini
Kirirarau Chiquita Holden

Te Kupu Monoa Tohu Māia o te Kuini
MK4407 Pouwhakataki Michael Kyne

Te Kupu Monoa Tohu Māia o te Kuini
TA6856 Pirihimana Timothy Ashton

Te Kupu Monoa Tohu Māia o te Kuini
RB7744 Pirihimana Robert Barlass

Te Kupu Monoa Tohu Māia o te Kuini
PM8258 Pirihimana Peter McCarthy

Te Kupu Hautoa Tohu Tira o Te Whakaihuwaka Tira Ātete Kaiwhakatuma Ōtautahi

Te Kupu Hautoa Tohu Tira o Te Whakaihuwaka Tira Ātete Kaiwhakatuma Te Whanganui ā Tara

Te Kupu Hautoa Tohu Tira o Te Whakaihuwaka Tira Ātete Kaihara Hāpai Rākau Ōtepoti

Te Kupu Hautoa Tohu Tira o Te Whakaihuwaka Tira Ātete  Kaihara Hāpai Rākau Te Taurapa o te Waka

Te Kupu Hautoa Tohu Tira o Te Whakaihuwaka Tira Ātete Kaihara Hāpai Rākau Timaru

Te Kupu Hautoa Tohu Tira o Te Whakaihuwaka Tira Ātete Kaihara Hāpai Rākau Te Papaiōea

Te Kupu Hautoa Tohu Tira o Te Whakaihuwaka Tira Ātete Kaihara Hāpai Rākau Ahuriri

Te Kupu Hautoa Tohu Tira o Te Whakaihuwaka Tira Ātete Kaihara Hāpai Rākau Heretaunga

Te Kupu Hautoa Tohu Tira o Te Whakaihuwaka Tira Ātete Kaihara Hāpai Rākau Whanganui

Te Kupu Hautoa Tohu Tira o Te Whakaihuwaka Te Rohe Pirihimana o Ōtepoti

Pouwhakataki Stewart Guthrie, Sue Guthrie, Kirirarau Eva Helen Dickson ko Pirihimana Don Harvey
Left to right:
Pouwhakataki Stewart Guthrie, Sue Guthrie, Kirirarau Eva Helen Dickson ko Pirihimana Don Harvey

 

Pirihimana Terry Van Turnhout, Pirihimana Matua David Weir, Kirirarau Chiquita Holden ko PouwhakatakiMichael Kyne
Left to right:
Pirihimana Terry Van Turnhout, Pirihimana Matua David Weir, Kirirarau Chiquita Holden ko Pouwhakataki Michael Kyne

 

Pirihimana Robert Barlass, Pirihimana Peter McCarthy, Pouaromātai Brett Roberts ko Pouaromātai Paul Knox
Left to right:
Pirihimana Robert Barlass, Pirihimana Peter McCarthy, Pouaromātai Brett Roberts ko Pouaromātai Paul Knox

 

I te takiwā o te 8pm i te 13 o Nōema, 1990, i te tāone takutai o Aramoana (pātata ki Ōtepoti), ka takatū tētahi tangata o te hau kāinga, e 33 ōna tau, ki te kōhuru haere. 13 ngā tāngata i patua e ia. I te roanga o te pō e rapu ana te Pirihimana i te tangata maupū. Aoake te rā i kitea ia. Ka pūhia ia e te Pirihimana, ka taotū nōna ka puta i tētahi whare e puhipuhi ana i tana pū aunoa hōia nei. I mate ia i roto i te waka tūroro i tōna kawenga atu ki te hōhipera.

Ka haere ngā mahi, ka kitea e Chiquita Holden (9) te kōhurutanga o tōna pāpā, o Garry, ā, ka pūhia hoki ia ki te puku e te tangata maupū. Ahakoa kino rawa te tūnga, ka hipa atu i te tangata maupū, ka whakamōhio atu ki te kiritata, ki a Julie Bryson, kei roto rā tana tamāhine a Rewa me Jasmine, te tuakana o Chiquita, i te kāinga o te whānau Holden e kā ana. Ka taraiwa atu te tokorua ki te whakarauora i a rātou engari ka puhipuhia e te tangata maupū.

Ka rongo a Helen Dickson (72) i ngā pakūtanga, ā, ka mōhio ake ia e muramura ana te whare o tōna kiritata.  Ko ia me tētahi atu kiritata, me Chris Cole (62) i haere ki te tirotiro. Ka puta te tangata maupū ka tahuri ki te pupuhi i a rāua, ā, ka pūhia a Cole ki te pito whakararo o tōna tuarā. Nā te mea kāore i āhei te oma atu nā ōna hope maitai, me te uaua o te nuku nā tōna ringa i pokaina, ka āwhina a Dickson i a Cole, kua kino nei tōna tūnga, ki te taha rori i reira hinga ai rāua. Ka kite iho ia i te kino o te tūnga o Cole, ka ngōki i te 100 mita i runga i tōna puku ki tētahi wharau waea. Ka mutu tana waeatanga i te Pirihimana me te waka tūroro, ka ngōki atu ki tōna hoa tūnga ki te whakatau i tōna mauri i a rāua  ka tatari rā kia tae he āwhina.

Ka uru te māharahara i a Mihi Dickson i te takaroa o ngā āpiha whakaora, nā, ka hoki ngōki atu ia ki tōna kāinga ka waeahia anō ngā ratonga whawhati tata. Ka whakamōhio tonu ia i te Pirihimana ki te takanga mai o ngā mahi weriweri o taua pō, kore rawa ia i mōhio kua patua tana tama a James (45) e te tangata maupū.

I haere a Vic Crimp (71) me tētahi hoa ki te whakamōhio i a Tim Jamieson (69) ki te mōreareatanga. Ka pupuhi te tangata maupū i a rāua tahi e ngana ana ki te kuhu i te whare o Jamieson. Ka oma te hoa, engari a Crimp, i uru ki te whare ki te whakamōhio i a Jamieson. Ka arumia a Crimp e te tangata maupū, ka pūhia rāua tahi, mate tonu atu. Ko te manawaroa o Crimp ki te whakatūpato i a Jamieson ki te mōreareatanga e haere ake ana, e whakatauira ana he īnati tōna māia, me te aha, ko tōna tinana te papa.

Ko Pouwhakataki Stewart Guthrie (41), te pirihimana whakahaere i te Whare Pirihimana o Port Chalmers, ā, ko ia anake te Pirihimana e mahi ana i te wā i pūrongotia ai te raru i pā. I tautohua e ia te tangata maupū he tangata i mōhio ai ia. Takitahi ana te haere a Pouwhakataki Guthrie ki te tāone o Aramoana, e maupū ana ia. I tōna taenga ka tono āwhina i a Pirihimana Don Harvey, e tatari ana i waho o te tāone hei kaipatuahi tūao.  Ka poua iho e Pouwhakataki Guthrie tōna mana whakahaere, ka hoatu pū ki a Pirihimana Harvey, he raiwhara mana-tūmataiti, ā, ka ārohi haere rāua i te tāone. Mōrearea ana ā rāua nekeneke katoa. Ka huri haere i te tāone ka mahara rāua ki te mōreareatanga mō rāua i te kitenga iho o ngā pārurenga e takoto ana. Kua oti kē i te tangata maupū ngā tāngata 12 te patu, tamariki atu, tokowhā rātou. E takoto taotū ana ētahi atu.

Nā te iti o ngā rauemi e wātea ana ki a ia me te taunga mai o te pō, inā ngā haepapa a Pouwhakataki Guthrie, te rapu me te karapoti i te kaihara, te tiaki i te hunga taotū, me te ārai i te patunga anō o te tangata. I te taenga ki te whare o te tangata maupū, ka tuku a Pouwhakataki Guthrie i a Pirihimana Harvey māna te mua o te whare, ā, ko ia ki te muri, te tūranga mōrearea ake. He pae ārai whāiti ō te whare o te tangata maupū i kapia i te taenga mai o Pouaromātai Paul Knox, o Pirihimana Terry Van Turnhout me Pirihimana Matua David Weir. I kitea te kaihara i tōna kāinga, ā, i whakapaetia nā Pouwhakataki Guthrie i kōwhiri te tūranga mōrearea i te muri nā runga i tōna pono ki te haepapa me tōna mōhio ki te rohe me te tangata maupū. He mea āta pūrongo mārire e Pouwhakataki Guthrie te mahi o te wā ki te Pokapū Whakahaere Pirihimana me tōna hiahia kia karapotia te tangata maupū. 

I kite ia i te kaihara i roto i te whare, ā, ka māharahara kāore e roa ka nuku atu ia nā te mea i pangohia e ia tōna kanohi me te mau pīkau. Ka pūrongo te Pouwhakataki e wāwāhi matapihi ana te tangata maupū me te ngana ki te whiu i tētahi taputapu pahū. Ka pau haere te wā e huri haere ana ia i tōna whenua, ka haere te tangata maupū ka ahu ki te tūranga o Pirihimana Harvey. Ka pūrongo anō a Pouwhakataki Guthrie kua nunumi tōna kite i te tangata maupū, ā, ka whakatūpato i a Pouaromātai Knox me whākī ki ōna hoamahi kia matatū. Kua kitea ināianei e Pirihimana Harvey te tangata maupū e whakatata ana ki a ia, ā, ka rere atu tana wero; ka tere te hoki whakamuri ka ahu ki te muri o tōna whenua.                                                                                                                                     

Nā te korenga o ngā reo irirangi mau haere, kāore a Pouwhakataki Guthrie i mōhio ki ngā nekeneke. I te haumaru a Pouwhakataki Guthrie i a ia anō ki ngā tāhuahua i te muringa o te whare (whare tātahi) i te taha o tō te tangata maupū, whāia, i te uriuri o te pō, tū tekoteko ana te tangata maupū i tōna aroaro. Ka kaha whakatūpato i a ia me te kī “E tū David, e tū kei pūhia koe”. Kotahi pakūtanga whakatūpato i a ia i tana pū hurihuri .38 kūpara. Ka neke haere te tangata maupū, ka heke iho ki runga i a Pouwhakataki Guthrie, mate tonu atu ia i te waiwaipū, kātahi ka tangohia tana pū hurihuri. 

I te katoa o tēnei whakakohuki he mea whakaatu e Pouwhakataki Guthrie he māia māhorahora. Ko ana mahi tuku i a ia ki te mura o te ahi ki te haumaru i ōna hoamahi me ngā tāngata o te tāone, ko te aupēhi i te uara o tōna ake ora, he whakaaturanga tuahangata ēnei. Ko tōna toa me tōna māia e hāngai ana ki ngā whakapono me ngā whanonga taioreore tuku iho o ngā Pirihimana o Aotearoa.

I te taha o Pouaromātai Paul Knox ka tiaki a Pirihimana Don Harvey i tētahi pae ārai ki te mua o te whare o te tangata maupū. Ko Pouwhakataki Guthrie i tū ki te muri o te whare i runga i te pono i reira e mau ana te tangata maupū.  Ka mārama ake kāore te tangata maupū i roto rā i te pae ārai angiangi a te Pirihimana, ka takatū rāua ko Pouaromātai Knox ki te rapu i a ia. I rongo a Pirihimana Harvey i tētahi wero ki te tangata maupū, nā, ka whai i te ahunga mai o te reo.  Kāore ā rāua reo irirangi whakawhiti kōrero, ā, he mōrearea katoa ngā nekeneke. I kite wheriko a Pirihimana Harvey i te tangata maupū i a ia ka tāwhai i tētahi wāhi whenua teitei. Ka waipūtia tētahi ūnga taunga kore e te tangata maupū, ā, nā tana pupuri i te pū hurihuri pirihimana .38 kūpara, i mōhio ake ai a Pirihimana Harvey kua whara tētahi o ngā mema o te Pirihimana.

Ko Pouaromātai Paul Knox tētahi o te rōpū tuatahi o ngā Pirihimana nāna i urupare te kōhurutanga i Aramoana. Nā te korenga o ngā pūrere whakawhiti kōrero, ka mātua tuku a Guthrie i a Knox hei takawaenga kawe kōrero i waenga i a ia me Harvey.  Ka nekeneke haere a Knox i waenga i te Pirihimana me te waka Pirihimana me te tukurua i ngā whakahau a te Pouwhakataki. Kātahi a Knox ka tukua ki tētahi tūranga pae ārai pātata ki te whare o te kaihara, i reira ka kite ia i te tangata maupū i waho o te whare, e kawe ana ki tētahi ringa he mea e kā ana. Ka hoki a Knox ki te waka Pirihimana me te kōrero i ōna kitenga ki a Pouwhakataki Guthrie. I te wā o tā Pouwhakataki whakahokinga kōrero i runga reo irirangi ka rongo a Knox i te wero a Pouwhakataki. Rongo kau iho i te waipū. Ka mahara iho a Knox kua mōrearea te tūranga o Guthrie, ā, i te arokorenga ōna ki tōna anō ora, ka hāmama te waha ki te Pouwhakataki. Kīhai i whakaō mai. Nā, ka niwha te tāwhai haere a Knox i te whenua mānahanaha ki tōna tūranga mutunga i mōhiotia ai. 

Ka kitea iho te Pouwhakataki i patua rā, ka waeahia (ā-irirangi) te puhanga ki te Pokapū Whakahaere, ā, ka hono atu a Knox ki a Pirihimana Harvey.  I runga i te pono he rākau patu anō ā te tangata maupū i tōna whare me te kore e mōhio kei hea pū ia, ka whakatata atu ngā Pirihimana e rua nei, ka kuhu, ka ketuketu haere i tōna kāinga. Kua wehe kē te tangata maupū, engari e toru ngā pū kaha me tētahi putunga hāmanu i huraina. Ka rarawhi ngā ringa o Harvey ki ngā rākau patu, ka unuhia i taua whare. I te korenga tonu o te reo irirangi whakawhiti kōrero mau haere, ka whakatau a Harvey rāua Knox kia haere he whenua haumaru kē.  I te wā o ēnei nekeneke haere ka hipa ngā Pirihimana tokorua nei i tētahi waka mahi e tū ana, i reira hoki ētahi tūpāpaku e tākotokoto ana. Ka tū āraikore anō a Harvey me Knox i te mata o te mōrearea i a rāua e tirotiro ana i te waka me te pēheatanga o ngā pārurenga a te tangata maupū.  Ka tūpono ki tētahi o te tokoono e ora tonu ana ka whakatau ngā Pirihimana e rua kia whakahaeretia he putanga.  Ka piki haere te mōrearea mō Harvey nā tōna hokinga ki te waka Pirihimana ki te tūtaki i te taunga mai o te Tira Ātete Kaihara Hāpai Rākau (AOS) me te whakarite i te putanga. I noho kē a Knox i te taha o tētahi kōtiro taotū mō ngā meneti e 40 i mua o tōna putanga i tētahi whakarauoratanga mātātoa.

I runga i te uaua me te mōrearea o ngā mahi, i whakatauiratia e Pirihimana Harvey me Pouaromātai Knox te toanga taiea e hāngai ana ki ngā whakapono me ngā whanonga taioreore tuku iho o ngā Pirihimana o Aotearoa.

Ka tūao a Pirihimana Terry Van Turnhout rāua ko Pirihimana Matua David Weir ki te tiki i ngā pārurenga e rua, ahakoa kīhai i mōhiotia kei hea rā te tangata maupū. Ka haere mā runga wēne Pirihimana kurī ki tētahi rīpekanga wātea ki te tiki i tētahi tangata taotū, ā, i mōhio hoki rāua korekore ana he ārainga i te puhipuhi. Ka whakatū a Pirihimana Matua Weir i te waka kia taea e Pirihimana Van Turnhout te tō mai i te tangata taotū ki roto i te taha pāhihi o te waka. Ka hohoro te hautū whakamuri a Weir i te waka ki tētahi waka tūroro e whanga ana. Ka aroha kē i mate rā taua pārurenga i muri mai. Ko te pārurenga tuarua he tamaiti e haumarutia ana e Pouaromātai Paul Knox pātata ki tētahi waka mahi.  Nā konei i hua ake ai he whakarauoratanga tuarua, me te aha ka tūao anō a Pirihimana Van Turnhout rāua Pirihimana Matua Weir. Ka hautū i te wēne ki te waka mahi ka whakarauoratia ngā tamariki tokorua rātou ko Pouaromātai Knox, ko Pirihimana Harvey me tētahi atu tokorua. Ko tētahi o ngā tamariki i te mate, ko tētahi, ahakoa kino atu te taotū i puta tōna ihu i taua weriweritanga. Ko ēnei whakarauoratanga e rua he whakatauiratanga o te toanga taiea e hāngai ana ki ngā whakapono me ngā whanonga taioreore tuku iho o ngā Pirihimana o Aotearoa.

Pirihimana Timothy Ashton
Pirihimana Timothy Ashton

I te haerenga mai o te Tira Ātete Kaihara Hāpai Rākau me te Tira Ātete Kaiwhakatuma, ka pai ake te āhuatanga o ngā rawa tautoko. Ka aratakina atu e Pouwhakataki Michael Kyne tōna tira, he mahi mārehe me te nahanaha te tirotiro i ngā whare e 29 i te tāone me tā rātou tohe kia mauheretia te tangata maupū. I te roanga o ēnei nekeneke ka puhipuhi noa te tangata maupū i tana pū aunoa ki a Pouwhakataki Kyne me tōna tira Pirihimana, a Timothy Ashton rātou ko Robert Barlass ko Peter McCarthy. 

I ngana a Pirihimana Barlass me McCarthy ki te maka pohū rehu waikamo ki roto i te whare ahakoa  taumaha rukiruki te puhanga a te tangata maupū. Whāia ka kowhera mai te tangata maupū i tōna kāinga me te puhipuhi noa mai i tōna hope ki a Pirihimana Ashton rātou ko McCarthy ko ētahi atu, me te hāmama kia pūhia ia e te Pirihimana. Karanga kau atu a Pirihimana McCarthy ki te tangata maupū ki te whakataka i tana rākau patu, otirā i pākia te tangata maupū, poroa iho ana e ngā puhanga auraki a te Pirihimana.

I tuku a Pouwhakataki Kyne me tōna tira i a rātou anō ki te mura o te ahi ki te mauhere i te tangata maupū. Ko tā rātou kawe i a rātou e hāngai ana ki ngā whakapono taioreore tuku iho o ngā Pirihimana o Aotearoa.

I whiwhi katoa rātou te Tira Ātete Whakatuma, te Tira Ātete Kaihara Hāpai Rākau me te Rohe Pirihimana o Ōtepoti i te Kupu Hautoa Tohu Tira o Te Whakaihuwaka mō tā rātou mahi i Apareihana Aramoana.

I kōhurutia: 

Rewa BRYSON (11)

Chris COLE (62)

Vic CRIMP (71)

Jim DICKSON (45)

Sergeant Stewart GUTHRIE (41)

Garry HOLDEN (38)

Jasmine HOLDEN (11)

Tim JAMIESON (69)

Dion PERCY (6)

Ross PERCY (42)

Vanessa PERCY (26)

Aleki TALI (41)

Leo WILSON (6)

I taotū:

Chiquita HOLDEN (9)

Stacey PERCY (4)

Detective Steve VAUGHAN (27)

 


Left to right:
Constable Rene Aarsen, Constable Russell Anderson, Constable Darryn Buist and Constable David Campbell

 


Left to right:
Constable Gregory Cummings, Detective Gregory Dunne, Constable Gerald Finn and Senior Sergeant Murray Forbes

 


Left to right:
Sergeant Michael Rusbatch, Traffic Officer J Thomas (MOT), Constable Steve Vaughan and Detective Brian Woodcock